با خودت چندچندی؟

#‎طیبه‌_‌رضوانی

تصویرگر: #‎سمیرا‌_‌حسینی

به نظرت افرادی که توی رسانه‌ها تولید محتوا می‌کنن، از دانش لازم و سلامت روان برخوردار هستن؟

برای من و تو تشخیص درست از غلط رو مشکل می‌کنن یا آسون‌ترش می‌کنن؟

دارن به من و تو آسیب می‌زنن یا نه کاملاً برامون سود دارن؟

جواب این سؤال‌ها سخته، اما این که «رسانه‌ی امروز داره ما رو معتاد می‌کنه یا نه؟!» دیگه سخت نیست.

دکتر #‎آنا‌_‌لمبکی کتابی داره تحت عنوان #‎ملت‌_‌دوپامین و در اون کتاب مثال‌های جدی‌تری در مورد آسیبِ #‎وابستگی‌_‌به‌_‌گوشی‌های‌_‌هوشمند میاره. لمبک معتقده واقعیتِ اعتیادداشتن به گوشی هوشمند و عدم توانایی در جداکردن اون از خود، مغز ما رو معتادِ تحریک‌های پیوسته و زودگذر می‌کنه و باعث می‌شه ما از لذت‌های سالم دور بشیم. حس سرخوشی آنی که ما از بالاپایین‌کردنِ پست‌های #‎اینستاگرام یا آمار بالای #‎لایک و #‎کامنت تجربه می‌کنیم، در واقع به علت ترشح #‎هورمون‌_‌دوپامین هست.

می‌دونی به هورمون دوپامین چی می‌گن؟ #‎هورمونِ‌_‌حسِ‌_‌خوب. دقیقاً مثل مواد مخدر که بعد از هر بار مصرف، فرد معتاد برای تجربه‌ی اون حس قبلی، دوباره بهش رو میاره. اگر ما هم معتاد دوپامین بشیم هر بار دلمون می‌خواد با حضور در شبکه‌های اجتماعی، اون حال خوب رو تجربه کنیم. غافل از این‌که این حس خیلی زودگذره و ما هر بار برای تجربه‌ی این حس، باید تایم بیشتری رو در این صفحات بچرخیم.

لذت‌بردن اصلاً چیز بدی نیست؛ چیزی که بده، حسِ اعتیاد به اون لذت هست. هر چه برای کسب یک لذت، تلاش بیشتری بکنی، اون لذت ماندگارتر می‌شه. برای همین هم خانم لمبکی توصیه می‌کنه برای افزایش ترشح دوپامین، به فعالیت‌های سخت‌تر مثل ورزش‌کردن رو بیاری. به نظرم باید یه لیست از لذت‌های مفید و سالم برای خودت تهیه کنی، تا هر وقت حوصله‌ت سر رفت، با انجام اون‌ها سرحال بشی.

راستی مراقب باش همه‌ی اون‌چه که از سبک زندگی بی‌دغدغه و لاکچری در فضای مجازی می‌بینی واقعیت نداره. بهتره بدونی زندگی واقعی خیلی متفاوت‌تر از اونی هست که در خیلی از رسانه‌ها می‌بینی. پس بهتره به جای حسادت و حسرت‌خوردن، تمرکز کنی روی داشته‌های خودت و برای بهترشدنِ ا‌وضاع، تلاش کنی.

یک چیزی هم می‌خوام بگم که دیگه وقتشه بدونی؛ #‎رسانه، #‎آرمان‌شهری‌_‌پوشالی برای آدم‌ها درست می‌کنه، سطح توقع تو رو بالا می‌بره، مثلاً توی دوست‌یابی، یا انتخاب همسر، چیزهای غیر واقعی نشونت می‌ده، تو فکر می‌کنی که نهایت و غایت یک دوست یا همسر اینی هست که داره بهت نشون می‌ده، چه از نظر خلق‌وخو و چه از نظر جسمی و حتی جنسی، این نگاه آرمانی، اون هم از جنس آرمانِ دست‌نیافتنی، تو رو توی ادامه‌ی زندگی به یأس و ناامیدی می‌کشونه، توی شماره‌های قبل به #‎امید، #‎آرمان‌شهر، #‎انتخاب پرداختیم، حالا وقتشه بری و یک بار دیگه اون مطالب رو با دقت بخونی، آرمان‎شهر این نیست که هر چیزی رو برای خودت تصور کنی، امید با امیدِ واهی‌داشتن خیلی فرق داره، و مهم‌تر این‌که تو توی زندگی بارها و بارها با گزینه‌ی انتخاب مواجه می‌شی، برای انتخاب‌هات اگه آرمانِ پوشالی و امیدِ واهی داشته باشی، زندگی برات بی‌معنی می‌شه و کم‌کم تبدیل می‌شی به یک آدم ناسازگار و در نهایت به #‎افسردگی می‌رسی، چون چیزهایی که برای خودت ساختی، که اکثرش رو هم رسانه و مخصوصاً سایت‌های جعلی و یا شبکه‌های اجتماعی نشونت دادن، دست‌نیافتنی هست، چون اصلاً وجود خارجی ندارن! و مشکل بزرگ‌تر وقتی هست که بخوای وارد اجتماع بشی و یا تشکیل خانواده بدی؛ تصوراتی که از یک دوست یا همسر به تو دادن، عملاً با واقعیت در تضاد هست و این می‌شه که آمار طلاق و درگیری‌های خانوادگی به اوج می‌رسه! تو از الان باید مراقب خودت باشی و ذهنت رو تربیت کنی که هر چیزی که می‌بینی توی این فضاها، واقعی نیست و از واقعیت تا این آرمان‌های پوشالی، فاصله‌ای هست از زمین تا آسمون!

راستی باید حواست به #‎توهم‌_‌آگاهی هم باشه! توی فضای مجازی و مخصوصاً شبکه‌های اجتماعی، گاهی وارد کانال‌های مثلاً علمی می‌شی، یا یه کلیپ چند دقیقه‌ایِ اینستاگرام، #‎یوتیوب و ... رو می‌بینی، با این چند ثانیه و چند کلمه که مثلاً چکیده‌ی یک مبحث علمی هست، توهمی توی آدم شکل می‌گیره که انگار همه چیز اون علم رو می‌دونه و این توهم آگاهی آدم‌ها رو بی‌نیاز از دانستن و مطالعه می‌کنه و این به نظر من خطرش برای مردم و جامعه، از همه چیز بدتره و حتی مخرب‌تر از سایت‌های مستهجن هست!

اصلاً می‌دونی چیه؟ داشتم فکر می‌کردم شاید بشه زندگی بشر امروز رو به دو بخش #‎آنلاین و #‎آفلاین تقسیم‌بندی کرد. در سال‌های اخیر، اون بخش آنلاین زندگی‌هامون متأسفانه خیلی بزرگ‌تر و چاق‌تر از بخش آفلاین شده. نشون به اون نشون که وقتی برای تجدید دیدار، دور هم جمع می‌شیم، اکثرمون گوشی دست می‌گیریم. وقتی می‌ریم سفر تا چند روز از هیاهوی روزمرگی خلاص شیم، بازم هم گوشی دست می‌گیریم. سر سفره به جای این‌که حواسمون به غذاخوردن باشه، یا در مورد اتفاق‌های اون روز با هم حرف بزنیم، باز گوشی کنار دستمونه و مدام چکش می‌کنیم. جدیداً که خیلی‌ها توی حمام و دست‌شویی هم گوشی می‌برن با خودشون...

یه لحظه فکر کن! به نظرت این همه احساس وابستگی، آخرش به کجا می‌رسه؟ چند نفرمون حاضریم برای مدت یک هفته یا یک ماه دور تمام فضاهای مجازی رو خط بکشیم تا بفهمیم بالاخره با خودمون و زندگیمون چندچندیم؟

معلومه که نمی‌خوام صفروصدی به این قضیه نگاه کنم. البته که قبول دارم خواه‌ناخواه، اون بخش آنلاین، تبدیل به بخش جدانشدنی زندگیمون شده. اصلاً هم نمی‌خوام فاز نصیحت بردارم و بگم گوشیت رو کلاً بذار کنار؛ فقط می‌خوام هممون حواسمون به نقاط تاریک و روشن این قضیه باشه.

حالا اگه موافقی بریم سراغ تأثیرات مثبت رسانه‌های اجتماعی در زندگی یک نوجوان:

• یکی از مهم‌تریناش این هست که تو دسترسی ساده و آسونی به منابع آموزشی پیدا کردی.
• مهارت‌هایی رو که در گذشته فقط با صرف هزینه‌های زیاد می‌تونستی کسب کنی، الان قدم‌به‌قدم در همین فضای مجازی با صرف کمترین میزان هزینه و وقت، آموزش می‌بینی.
• مایحتاجت رو آنلاین سفارش می‌دی و دم در خونه تحویل می‌گیری.
• حتی با همین سن کم، برای خودت یه #‎آنلاین‌شاپ راه می‌ندازی و درآمد کسب می‌کنی.
• چه بخوای و چه نخوای دانش اجتماعی و سیاسی تو از طریق فضای مجازی بالا رفته.
• ارتباطت با آدم‌ها گسترش پیدا کرده و دایره‌ی دوست‌هات افزایش پیدا کرده.
• از مطالب مفیدی که در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شن، الهام می‌گیری.
• اگه در گذشته فقط چند تا انتخاب محدود برای آینده‌ی کاری و تحصیلی پیش روت بود، الان یه عالمه فضای متفاوت هست که می‌تونی استعدادت رو در اون‌ زمینه‌ها محک بزنی.
• اگه تایم یا هزینه باشگاه رفتن نداری، می‌تونی کلی تمرین ورزشی دانلود کنی که توی خونه و با کمترین امکانات انجامشون بدی.

خلاصه از من می‌شنوی هر کی اومد بهت گفت قدرت رسانه فقط یه قدرت تخریب‌کننده‌ست، حرفش رو باور نکن، اما لازمه که در کنار همه این نکات مثبت، حواست به ضررهای فضای مجازی هم باشه و تلاش کنی تا با آگاهی درست، از حجم این ضررها کم کنی.