دوری و دوستی!

ایده‌هایی برای خنک‌کردن زمین

یحیی حسینی

خورشید همیشه این‌قدر با ما سر لج نبوده است!

میلیاردها سال قبل، حیات بر روی کره زمین با شعله‌های عظیم و گرمابخش خورشید آغاز شد. در طی این سال‌ها همواره وجود خورشید برای تکامل حیات ضروری بوده است. «پروکاریوت‌ها» با استفاده از نور خورشید و فرآیند فتوسنتز نخستین بار اکسیژن را در هوا آزاد کردند و جو زمین را برای شکل‌گیری گونه‌های پیچیده‌تر حیات مساعد کردند. گیاهان که در پایین‌ترین سطح زنجیره‌ی غذایی قرار دارند، و تمامی موجودات زنده که باواسطه یا بی‌واسطه از گیاهان تغذیه می‌کنند، وابسته به نور خورشیدند. اما امروز بیم آن می‌رود که همین شعله‌ها پایان زندگی بشر بر روی کره زمین را رقم زنند.

تابستان امسال گرم‌ترین ماه‌ها در تقریباً ۱۲۰ هزار سال گذشته، یا به عبارتی در طول تاریخ بشر بوده است! دانشمندان معتقدند دمای کره زمین به افزایش خود ادامه خواهد داد و این احتمال وجود دارد که رکوردها همچنان شکسته شوند. در این وضعیت محققان ایده‌های بسیاری برای خنک کردن زمین ارائه داده‌اند که در این‌جا چندتایی از آن‌ها را که جذابیت بیشتری دارند با هم مرور می‌کنیم:

• یکی از جدیدترین ایده‌ها اسپری کردن ذرات معلق مانند دی‌اکسید گوگرد به لایه‌های فوقانی جو زمین است. این ذرات، نور خورشید را به سمت بالا منعکس کرده و به نوعی روی زمین سایه می‌اندازند؛ این روش قبلاً جواب داده است؛ البته به طور تصادفی! هنگامی‌که کوه «پیناتوبو» در فیلیپین در سال 1991 فوران کرد، هزاران تن دی‌اکسید گوگرد آزاد کرد و دمای کره زمین به طور موقت 0.5 درجه سانتی‌گراد کاهش یافت. دانشمندان امیدوارند این روش همانند یک اسپری ضدآفتاب برای خنک کردن کره زمین عمل کند. برای اجرایی کردن این طرح، می‌بایست 125 هواپیمای جت بلندپرواز به طور دوره‌ای ذرات معلق را در اطراف قطب شمال و جنوب پراکنده کنند. ذرات به آرامی به سمت قطب‌ها می‌روند و زمین را تا دو درجه سانتی‌گراد سرد می‌کنند. البته در مورد این روش نگرانی‌هایی هم وجود دارد؛ این روش به 175 هزار پرواز ذره‌پاشی در سال نیاز دارد که میلیون‌ها تن گازهای گلخانه‌ای را در هوا آزاد می‌کند و خود عاملی برای گرمایش زمین است!
• ایده دیگر استفاده از آینه‌های فضایی است. بر اساس این طرح که در سال 2019 ارائه شده است آینه‌های فضایی بزرگ و تاشو در مدار زمین استقرار یافته و مانع از رسیدن بخشی از پرتوهای خورشید به سمت زمین می‌شوند. استقرار آینه‌های فضایی غول‌پیکر می‌تواند عواقب ناخواسته‌ای برای سیستم آب‌وهوای زمین داشته باشد. از سوی دیگر انجام چنین پروژه‌ای بسیار هزینه‌بر و دور از دسترس به نظر می‌رسد. بنابراین، درحالی‌که استفاده از آینه‌های بزرگ در فضا برای خنک کردن زمین جذاب به نظر می‌رسد، اما مهم است که جنبه‌های منفی این پروژه را نیز در نظر بگیریم.
• ایده دیگر که کمی قدیمی‌تر است، رنگ کردن کره زمین است؛ نوعیرنگ سفید که توسط محققان دانشگاه «پوردو» ابداع شده است، می‌تواند بیش از ۹۸ درصد نور خورشید را منعکس کند. گرچه این نوع رنگ در ابتدا برای کاهش دمای ساختمان‌ها و وابستگی آن‌ها به تهویه مطبوع ساخته شده بود، اما محققان دریافتند که این ماده می‌تواند به خنک کردن کل سیاره و تثبیت وضعیت اقلیمی کمک کند. استفاده از این رنگ در مقیاس تنها یک تا دو درصد از سطح کره زمین، منجر به بازتاب مقادیر قابل‌توجهی از نور به فضا شده و می‌تواند دمای زمین را به طور قابل‌توجهی تثبیت کند. البته پوشاندن یک تا دو درصد از سطح زمین با رنگ، کار بسیار سختی محسوب می‌شود، چون باید چندین میلیون کیلومترمربع از سطح زمین را با استفاده از این ماده رنگ کرد. به گفته محققان تنها برای پوشاندن یک درصد از سطح کره زمین به 139 میلیارد گالن رنگ سفید نیاز است که هزینه‌ای سرسام‌آور به همراه دارد. از طرفی تولید این مقدار رنگ خود فرایندی مخرب برای محیط‌زیست است که منجر به تولید میلیون‌ها تن گازهای گلخانه‌ای خواهد شد!
• آخرین ایده که جسورانه‌ترین آن‌هاست؛ ایده‌ای است که از سوی چندین دانشمند اخترشناس ارائه شده است. ایده اصلی این است که می‌توان دمای کره زمین را با انتقال آن به نقطه‌ای دورتر از مکان فعلی آن نسبت به خورشید؛ به میزان قابل‌توجهی کاهش داد؛ به قول معروف«دوری و دوستی». «آلبرت زیلسترا» استاد اخترفیزیک دانشگاه منچستر، پیشنهاد می‌کند که زمین را حدود پنج میلیون کیلومتر از خورشید دور کنیم. در حال حاضر، زمین در فاصله ۱۵۰ میلیون کیلومتری به دور خورشید می‌چرخد، اما این فاصله باید تا حداقل ۱۵۵ میلیون کیلومتر افزایش یابد. این حرکت یک سال را از ۳۶۵ روز به ۳۸۰ روز تبدیل می‌کند! اما این ایده چطور می‌تواند عملی شود؟ راه‌حل‌های بسیاری برای انتقال زمین به مداری دورتر پیشنهاد شده است. استفاده از یک موتور رانشگر غول‌پیکر در قطب جنوب که با روشن شدن آن زمین همانند یک موشک از خورشید دور شود! یا ایجاد برخورد‌های کنترل‌شده با سیارک‌های اطراف زمین، به‌گونه‌ای که مدار زمین تغییر یابد! هر یک از این روش‌ها خطرات و سختی‌های خاص خود را دارد. مثلاً روش اول نیاز به انرژی فوق‌العاده زیادی دارد که امکان تولید آن در حال حاضر غیرممکن است و حتی در صورت امکان منجر به تولید حجم زیادی از گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های محیط زیستی خواهد شد. یا تنها یک اشتباه محاسباتی در روش دوم موجب یک برخورد وحشتناک خواهد شد که نابودی فوری و انقراض دسته‌جمعی جهانی را رقم خواهد زد؛ همانند اتفاقی که میلیون‌ها سال قبل برای دایناسورها رخ داد.

در خوش‌بینانه‌ترین حالت این طرح‌ها همانند یک مسکن صرفاً علائم تغییرات آب‌وهوایی را درمان می‌کنند نه بیماری اصلی را. زمان باقی مانده برای حل مشکل گرمایش زمین بسیار محدود است. اگر تولید گازهای گلخانه‌ای طی سال‌های پیشِ رو همچنان با همین سرعت ادامه پیدا کند، دیگر راه بازگشتی وجود نخواهد داشت!

پیشنهاد شما برای حل مسئله گرمایش زمین چیست؟   لطفاً ایده‌های خودتان را به ایتای مجله و یا ایمیل مجله ارسال بفرمایید:

ایتا: 09904339561

ایمیل: salambacheha.mag@gmail.com