این خانم گُنده، صدهزار تا بچه دارد!

سفری به دنیای اختاپوس‌ها

مترجم: آیدا ترکانلو

تصور کنید می‌خواهید درِ یک بطری مربا را باز کنید. فکر می‌کنید انگشتان‌تان تا چه اندازه باید قدرت داشته باشد که بتوانید آن را باز کنید؟ با توجه به این‌که اختاپوس، دستان یا بازوهای زیادی دارد، محققان دانشگاه بریتون تحقیق جالبی انجام دادند تا ببینند آیا اختاپوس هم این توانایی را دارد یا نه؟

در آزمایشگاه این دانشگاه، دانشمندان یک آکواریوم شیشه‌ای بسیار بزرگ، مخصوص نگه‌داری اختاپوس ساختند. آن‌ها می‌خواستند میزان هوش و حافظه‌ی اختاپوس را امتحان کنند؛ بنابراین یک بطری دربسته را که داخلش یک خرچنگ بود، داخل آکواریوم گذاشتند تا ببینند چگونه اختاپوس طعمه‌اش را از درون بطری بیرون می‌کشد و آن را می‌خورد؟

در ابتدا اختاپوس کمی گیج شد؛ اما بعد از بیست دقیقه تلاش توانست درِ بطری را بچرخاند و آن را باز کند. در مدت سه روز اختاپوس زرنگ یاد گرفته بود، درِ سفت و محکم بطری را باز کند. دانشمندان از این توانایی اختاپوس شگفت‌زده شدند؛ اما چند روز بعد، زمانی که آن‌ها سعی کردند دوباره همان آزمایش را انجام دهند، اختاپوس فراموش کرده بود که چه‌طور باید درِ بطری را باز کند. با این‌که اختاپوس حافظه‌ی کوتاه‌مدتش خوب نبود، دانشمندان هنوز امیدوارند تا او این کار را دوباره انجام دهد و هم‌چنان او را مورد آزمایش قرار می‌دهند.

دنیای اختاپوس‌ها

دویست نوع اختاپوس در جهان وجود دارد. وزن بزرگ‌ترین اختاپوس غول‌پیکر جهان، بالای صد کیلوگرم است و طول بازوهایش به بیش از هفت متر هم می‌رسد؛ در حالی که طول کوچک‌ترین اختاپوس جهان فقط دو سانتی‌متر است. این موجود کیسه‌ای‌شکل، هیچ استخوانی ندارد و قادر است از کوچک‌ترین سوراخ عبور کند.

می‌دانستید که اختاپوس‌ها، جزء خانواده‌ی حلزون‌ها هستند؟ اما آن‌ها برخلاف حلزون‌های کندرو، خیلی سریع حرکت می‌کنند. بازوهای اختاپوس همانند پنبه بسیار نرم هستند، خاصیت مکندگی دارند و هیچ‌گونه اصطکاکی با محیط اطراف ندارند؛ به همین دلیل اختاپوس می‌تواند به سرعت حرکت کند و خیلی خوب خودش را به صخره‌های چسبناک و کف اقیانوس لغزنده بچسباند.

 1600بادکش در بازوهای اختاپوس وجود دارد. بادکش‌های ابری و مکنده‌ی او، دارای حس لامسه و حس چشایی (مزه و طعم خوراکی) بسیار قوی هستند و در زیر هر بازوی او و در دو ردیف قرار گرفته‌اند.

حس‌ چشایی اختاپوس از حس ‌چشایی انسان ده تا صد بار قوی‌تر و چشمانش هم از چشمان انسان خیلی تیزبین‌تر است؛ بنابراین، در آب تیره و تاریک، همه‌چیز را می‌تواند به صورت واضح ببیند. زمانی که اختاپوس آرام گرفته و در حال استراحت است، چشم‌هایش بیش‌تر به صورت سه‌بعدی همه‌چیز را می‌بیند. آن دسته از اختاپوس‌هایی که می‌توانند خودشان را فشرده کنند، چشم‌های‌شان کمی بزرگ‌تر از اختاپوس‌های دیگر است. بد نیست بدانید مردمک چشم اختاپوس، افقی است. اختاپوس معمولاً در شب شکار می‌کند. این موجود زرنگ، با لوله کردن نوک بازوهایش، طعمه را به دام می‌اندازد. زمانی که بازوهایش را لوله می‌کند، مثل یک کرم به نظر می‌رسد.

اختاپوس زمانی که احساس خطر می‌کند، از خودش مواد رنگی ترشح می‌کند. به این صورت که اول آب می‌خورد و بعد آن را به صورت جوهر با فشار بیرون می‌فرستد. رنگ این جوهر، قرمز، قهوه‌ای یا مشکی است و از ماده‌ای به نام «ملانین» تشکیل شده است. رنگ‌دانه‌ی این ماده، بسیار شبیه به پوست و موی انسان است. زمانی که اختاپوس این ماده را از خود ترشح می‌کند، شکارچیان گیج می‌شوند و نمی‌توانند او را خوب ببینند. بنابراین فرصتی فراهم می‌شود تا اختاپوس بتواند فرار کند.

تمام اختاپوس‌ها سمّی هستند. آن‌ها با دهان منقاری‌شکل‌شان که از یک طرف سرشان بیرون زده است، نیش می‌زنند.

معمولاً سمّی که اختاپوس‌ها از خودشان ترشح می‌کنند، خیلی ضعیف است و به انسان آسیبی نمی‌رساند؛ اما اختاپوس حلقه‌دار آبی، استثناست. سمّ این اختاپوس، آن‌قدر قوی است که انسان را می‌تواند بکشد!

اختاپوسِ مادر، صدهزار تخم می‌گذارد! دوران حاملگی او، یک تا دو هفته طول می‌کشد. اختاپوس مادر، چندین هفته از تخم‌هایش مراقبت می‌کند. تخم‌هایی که بیرون می‌آیند، به مدت یک ماه یا بیش‌تر، در محل رشدشان شنا می‌کنند و تعداد زیادی از آن‌ها در طی این دوران می‌میرند.

نکته‌ی جالب این‌که، اختاپوس‌ها سه قلب دارند؛ اما با داشتن سه قلب، عمرشان کوتاه است؛ چون سیستم رگی قلب‌شان ضعیف است. اختاپوس هوش حیرت‌انگیزی دارد و مغز او از پانصدمیلیون نورون تشکیل شده است.