یک آمپول، یک کتاب


 

(گفت‌وگو با الهام عطایی، کاریکاتوریست)

تهیه و تنظیم: نسرین‌نوش‌ امینی

 

این‌که می‌گویند کاریکاتوریست‌ها در زندگی واقعی خودشان هم شوخ‌طبع هستند، پربیراه نیست. «الهام عطایی‌آذر»، تصویرگر، کاریکاتوریست و طراح گرافیک، از هنرمندان شوخ‌طبع و خوش‌قریحه‌ی کشور ماست که با طبع لطیف و طنزگونه‌اش، به سؤال‌های ما در مورد زندگی و هنرش پاسخ داده است. حتماً تصویرسازی‌های زیبا و حرفه‌ای‌اش را در مجموعه نشریه‌های رشد دیده‌اید. شاید مجموعه‌ی آثار او را که در نمایشگاه «ورود آقایان ممنوع» به نمایش گذاشته شد و در دنیای مجازی کلی سروصدا به پا کرد و صدای قهقهه‌ی خنده‌ی خیلی‌ها را درآورد، دیده باشید!

الهام عطایی‌آذر، علاوه بر تعداد زیاد نمایشگاه کاریکاتور داخلی و بین‌المللی که برپاکرده و افتخارهایی که کسب کرده، نقاشی، گرافیک و کاریکاتور را برای کودکان هم تدریس می‌کرده است. تصویرسازی کتاب «آب به این تمیزی، حیفه زمین بریزی» و «اگه آب نبود» از انتشارات سبزاندیشان از نمونه‌ی آثار اوست. هم‌چنین تصویرسازی و طراحی کتاب «حیوانات مزرعه» از نشر چکه.

نمایشگاه‌ها ﻭ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭهای الهام عطایی‌آذر:

ـ ﻧﻔﺮ ﺍﻭﻝ ﻣﺴﺎبقه‌های ﻛﺎﺭﻳﻜﺎﺗﻮﺭ ﺑﺎﺯﻳﺎﻓﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﻨﺮﻱ ﺷﻬﺮﺩﺍﺭﻱ ﺗﻬﺮﺍﻥ، 1380؛

ـ جایزه‌ی ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺟﻮﺍﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ، 1380؛

ـ ﻧﻔﺮ ﺍﻭﻝ ﻣﺴﺎﺑقه‌های ﻛﺎﺭﻳﻜﺎﺗﻮﺭ ﮔﻔت‌و‌گوی تمدن‌ها از سوی ﺩﻓﺘﺮ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ، 1380؛

ـ ﻋﻀﻮ کمیته‌ی کاریکاتوریست‌های حرفه‌ای ﺗﺒﺮﻳﺰ، 1379؛

ـ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ‌ ﺍﻧﻔﺮﺍﺩﻱ‌کاﺭﻳﻜﺎﺗﻮﺭ ﺩﺭ خانه‌یﻛﺎﺭﻳﻜﺎﺗﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺯﻧﺎﻥ ﺗﻬﺮﺍﻧﻲﺩﺭ ﻣﺘﺮﻭ، 1390.

 

* خانم عطایی‌آذر! برای ما از دوران کودکی و نوجوانی خود بگویید. چه تصویر یا خاطره‌ی زنده‌ای از آن دوران دارید؟

دوران کودکی خاصی نداشتم! یادم هست کلاس اول نه‌تنها چپ‌دست بودم، بلکه از چپ به راست مشق‌هایم را می‌نوشتم. نه این‌که تعمدی باشه، نمی‌تونستم درست بنویسم و این همیشه برای من دردسر می‌شد! البته الآن یاد گرفتم چه جوری بنویسم؛ ولی عمدی برعکس می‌نویسم!

* رابطه‌ی شما با کتاب و کتاب‌خوانی چه‌طور بود؟

کتاب خیلی دوست داشتم و باز یادم هست وقت‌هایی که مریض می‌شدم، مامانم به ازای هر آمپولی که می‌زدم، برام یک کتاب داستان می‌خرید!

* اولین اثر تصویرگری شما در کدام نشریه یا کتاب به چاپ رسید؟ آن زمان چندساله بودید؟

اولین کتابی که تصویرگری کردم، در شانزده‌ـ هفده‌سالگی‌ام بود. دو کتاب برای انتشارات سبزاندیشان تصویرگری کردم.

* آیا تحصیلات دانشگاهی یا دبیرستانی شما در رابطه با هنرتان بوده است؟ به نوجوانانی که تصمیم دارند در زمینه‌ی تصویرگری فعالیت کنند، تحصیل در هنرستان را پیشنهاد می‌کنید؟

من لیسانس فیزیک از دانشگاه صنعتی شریف دارم. بله، شدیداً به نوجوانانی که می‌خواهند وارد عرصه‌های هنری شوند، شروع از هنرستان را توصیه می‌کنم. مسیری که من وارد این عرصه شدم سخت و پرپیچ‌وخم بود.

* تصویرگری برای کودکان چه چیزهایی به زندگی شما افزوده است؟ چه تأثیری در دیدگاه شما به زندگی داشته است؟ در مقابل، چه چیزهایی از زندگی شما کاسته است؟

تصویرگری دید آدم را به زندگی ظریف‌تر می‌کند. منظورم این است که در هر چیزی جزئیات را به تو نشان می‌دهد و بعضی وقت‌ها این‌همه دیدن جزئیات آدم را وسواسی می‌کند!

* از دیدگاه شما، تصاویر کتاب کودک باید چه ویژگی‌‌هایی داشته باشد؟ یک تصویرگر خوب بیش از هر چیز باید به چه گزینه‌ای توجه کند؟

وابستگی تصویر به متن و قابل‌فهم بودن برای کودک، مهم‌ترین ویژگی تصاویر خوب برای کتاب کودک هستند.

* آثار شما نسبت به گذشته چه‌قدر تغییر کرده و روند این تغییر بر اثر چه عواملی بوده است؟

آثار من خیلی نسبت به گذشته تغییر کرده و به نظرم پیش‌رفت خوبی داشتم و این‌ها را مرهون زحمت‌های استاد عزیزم، علی هاشمی شهرکی هستم.

* آن‌چه در دنیای اطراف خود می‌بینید و تجربه‌های شخصی شما، چه‌قدر در خلق آثارتان اثرگذار است؟

مطمئناً دنیای اطراف و تجربه‌های شخصی هر هنرمند منبع الهام هستند.

* منبع تغذیه‌ی یک تصویرگر کتاب کودک بیش‌تر چه چیزهایی هستند؟

امروزه با ورود اینترنت، دیدن آثار هنرمندان بزرگ دنیا از منابع اصلی تغذیه‌ی هنرمند هستند و در عین‌حال تجربه‌های شخصی و حتی جغرافیایی که هنرمند در آن زندگی می‌کند، در کارهای هنری‌اش اثر دارند.

* آینده‌ی تصویرسازی کتاب کودک را چگونه می‌بینید؟

آینده‌ی تصویرگری کتاب کودک در ایران به نظرم واقعاً روشن است. این هنر واقعاً دارد بین مردم جا می‌افتد و رفته‌رفته حمایت‌های بیش‌تری هم می‌شود.

* نظرتان راجع به تصویرسازی‌های کتاب‌های درسی چیست؟

تصویرسازی کتاب‌های درسی از جمله تصویرسازی‌های سخت حساس و وقت‌گیر است؛ به خاطر این‌که چندین برابر کتاب‌های معمولی مخاطب دارد، آن هم از اقشار مختلف جامعه.

* آیا تصویرگران امروز ما توانسته‌اند ارتباط درست و کاملی با مخاطب کودک ایجاد کنند؟ کودکان بیش‌تر به چه نوع تصویرسازی‌های علاقه‌مندند؟

نه به‌طور کاملی؛ ولی این هدف که یک تصویر اول باید با کودک ارتباط برقرار کند و بعد دیگر جوانب را پوشش دهد، دارد بین تصویرگران جوان جا می‌افتد.

* از تلخی‌ها و دشواری‌هایی بگویید که در حرفه‌ی شما وجود دارند.

دشواری؟ چه دشواری! همه‌اش شیرین است.

* از نمایشگاه «ورود آقایان ممنوع» بگویید. موضوع آن چه بود؟ ایده‌ی این آثار چگونه به ذهن شما رسید؟ چه‌قدر روی آن‌ها وقت گذاشتید و این نمایشگاه چه‌قدر استقبال شد؟

موضوعش که معلوم است «ورود آقایان ممنوع» بود! من  مدت خیلی زیاد با مترو سفر می‌کردم، آن هم در اوج شلوغی مترو و در یک مسیر طولانی؛ بنابراین اوقات فراغت زیادی در مترو داشتم! این شد که ایده‌ی این نمایشگاه به فکرم رسید. من از استقبال این نمایشگاه، به‌خصوص در فضای مجازی واقعاً تعجب کردم؛ چون انتظارش را نداشتم اصلاً. مردم خیلی لطف دارند.

* برای نوجوانانی که تصمیم دارند وارد این حرفه شوند، چه راه‌کارهایی پیشنهاد می‌کنید؟ چه کنند تا در این حوزه پذیرفته شوند؟

بعد از آن جمله‌های کلیشه‌ای که من کی باشم که توصیه کنم و این‌ها، من به نوجوان‌ها می‌گویم تکلیف‌تان را از اول معلوم کرده و با چشم باز و اطلاعات کامل راه‌تان را انتخاب کنید. با تردید و دودلی کاری انجام ندهید.

* مهم‌ترین ویژگی الهام عطایی‌آذر چیست؟

کی؟ نمی‌شناسمش.

* حرف آخر شما برای نوجوانان این مرزوبوم چیست؟

خودتان و رؤیاهای‌تان را دست‌کم نگیرید. فقط یک‌بار قرار است زندگی کنید.

CAPTCHA Image