کمدینی از دل پرورشگاه

لعیا اعتمادی

چارلی، شارلو، کارلوس و کارلیتو، نام­های او در دنیای سینماست. به جرئت می­توان گفت، پس از اختراع سینما، هیچ کمدینی به اندازه‌ی او مشهور نشد. این مسئله، تا حدودی برخاسته از کودکی پردرد و رنج اوست؛ کودکی‌ای که بیش‌تر آن در پرورشگاه گذشت.

او در سال 1889 در لندن، از پدر و مادری هنرمند به دنیا آمد. در همان ابتدای کودکی، پدرش به علت مصرف زیاد مشروبات الکی از دنیا رفت و مادرش نیز به علت عارضه‌ی مغزی در آسایشگاه بستری شد؛ به این ترتیب او و برادرش به پرورشگاه سپرده شدند. جرقه‌ی بازی‌گری در چاپلین، برای اولین بار، با دیدن نقش­هایی از شخصیت­های دیکنز بر صحنه‌ی سینما پیدا شد؛ همین مسئله باعث شد، او به گروه نمایش «فردکارنو» بپیوندد و به زودی ستاره‌ی این گروه نمایشی شود. چندی بعد، همراه این گروه به آمریکا رفت، به امید یافتن فرصت­های جدید در این کشور؛ اما او هرگز شهروندی آمریکایی نشد. از این مسئله بعدها در محاکمه‌ی سیاسی چارلی علیه او استفاده شد. از ویژگی­های خارق‌العاده‌ی چارلی چاپلین، عشق و علاقه‌ی بیش‌تر مردم دنیا به او و کارهایش است؛ همین عشق و علاقه باعث شده که «فدریکو فلینی»، کارگردان بزرگ ایتالیایی، درباره‌ی چارلی بگوید: «او هم‌چون حضرت آدم که سرمنشأ نسل انسان است، سرمنشأ همه‌ی فیلم‌سازان است.» زندگی چاپلین یکی از شگفت‌انگیزترین داستان­های از فقر، تا ثروت در قرن بیستم است؛ زندگی‌ای که تا حدودی به زندگی دیکنز شباهت دارد و برخلاف زندگی بسیاری از مردم، که به فراموشی سپرده می­شود یا در زیر درپوشی دروغین پنهان می­ماند، الهام‌بخش آثار او بوده و باعث ماندگاری آن‌ها شده است.

فیلم­های: پسربچه، ماجراجو، جویندگان طلا، روشنایی شهر، دوش فنگ، آواره، سمساری، مسیوورد و دیکتاتور بزرگ، از جمله آثار اوست. فیلم پسربچه، یکی از شاه‌کارهای چاپلین است. شخصیت ول‌گرد در این فیلم، به اعتراف بسیاری از مخاطبان، ماندگارترین و آشناترین شخصیت سینمایی تا به امروز است؛ شخصیتی که شباهت‌های زیادی به زندگی چاپلین دارد؛ حتی صحنه­پردازی اتاق ول‌گرد در این فیلم نیز، بی‌شباهت به اتاق زیرشیروانی کودکی او در نوانخانه نیست. به گفته‌ی خود چاپلین، شکل و شمایل ول‌گرد، در بعدازظهری که او، در انبار وسایل صحنه تلاش می­کرد تا شخصیتی جذّاب و متفاوت خلق کند، در ذهن او متولد شد. شلوار بزرگ، کت تنگ، یک جفت کفش وارفته، سبیلی کوچک و بعد از آن، راه‌رفتن خنده‌دار و مضحک دوره‌گردی پیر، باعث خلق مشهورترین شخصیت سینمایی جهان شد. بعد از فیلم پسربچه، که طولانی­ترین و شخصی­ترین اثر چاپلین است، شهرت او به شکل بی­سابقه­ای افزایش یافت.

جویندگان طلا، یکی دیگر از شاه‌کارهای چاپلین است که خود چاپلین نیز آن را دوست داشت. یکی از صحنه‌های جالب این فیلم، جایی است که چاپلین خوراک چکمه می­پزد.

فیلم روشنایی شهر، اولین فیلم غیرصامت اوست. چاپلین در طول مدت هنری خود، دو بار موفق به دریافت جایزه‌ی اسکار شد. یک‌بار به خاطر فیلم سیرک و یک‌بار به خاطر موسیقی فیلم لایم‌لایت.

چارلی چاپلین بعد از سال­ها بازی‌گری، کارگردانی، نوشتن و ساختن موسیقی متن، سال 1997 در  78سالگی درگذشت.