گزارش/ معبد فرشته‌ی باران

گزارشی از معبد آناهیتای کنگاور

هر روز صبح که شال و کلاه می‌کنم تا به مدرسه بروم، از کنار محوطه‌ی باستانی معبدی بزرگ می‌گذرم که 2200 سال قبل ساخته شد تا در آن از آناهیتا یا همان فرشته‌ی افسانه‌ای باران و چشمه‌ها تجلیل به عمل آید.

این اثر تاریخی که بعد از تخت جمشید، دومین بنای سنگی ایران باستان به شمار می‌آید، درست در وسط شهر تاریخی کنگاور قرار گرفته است؛ مگر نه این که سال‌ها یکی از محله‌های شهر رویش ساخته شده بود و بعدها در راستای سر و سامان دادن به آن برچیده شد!

معبد آناهیتای کنگاور روی تپه‌ای بزرگ ساخته شده است؛ به این شرح که قطعه‌سنگ‌هایی مرمرین را از معدن سنگ «شل مران» واقع در کوه مجاور شهر تراشیدند و به صورتی رمزآلود حمل کردند تا در چهار سویش دیوار بکشند. بعد هم ده‌ها ستون سنگی تنومند به شکل معابد یونان درست کردند تا روی دیوارهای چهارگانه بگذارند.

دیوارها و ستون‌ها که آماده شد در وسط حیاط بنای نیایشگاه را ساختند و در ضلع جنوبی هم پلکانی دوطرفه مثل تخت جمشید ساختند تا راه دسترسی به آن باشد.

خوب است بدانید که در معبد کنگاور ردپای معماری هخامنشی و یونانی را هم‌زمان می‌توان مشاهده کرد؛ بدین ترتیب که بزرگیِ قطعه‌سنگ‌ها آدمی را به یاد بناهای باشکوه هخامنشی می‌اندازد و ستون‌ها تداعی‌کننده‌ی معابد آتن هستند. این مهم به این خاطر است که معبد، محصول دست هنرمند اشکانیان است که بعد از زوال دولت هخامنشی و بیرون راندن دولت سلوکیان- یا همان جانشینان اسکندر- از ایران به قدرت رسیدند.

راستی این را هم بگویم که مجسمه‌ای از آناهیتا در طاق بستان کرمانشاه دیده می‌شود که مربوط به عهد ساسانی است و به شکل بانویی‌ست که کوزه‌ی آبی را بر دوش خویش دارد.

ناگفته نماند که معبد آناهیتا در چشم مردم آن زمان این منطقه، دارای قداست خاصی بوده است؛ مردگان خود را در خمره می‌گذاشتند و رو به دیوار غربی معبد به خاک می‌سپردند. امروزه چند تا از این خمره‌ها از دل خاک بیرون کشیده شده و در موزه‌ی معبد به تماشای بازدیدکنندگان گذاشته شده است.

حالا که یادی از موزه شد این را اضافه کنم که در محوطه‌ی جنوبی که قبلاً دبستان بوده است، قرار دارد و حالا با تغییر کاربری و نوسازی به موزه‌ی آثار به‌دست‌آمده از معبد آناهیتا تبدیل شده است. شاید اگر بگویم من در همین دبستان (ببخشید موزه) دوران ابتدایی‌ام را گذرانده‌ام شاید باور نکنید، ولی این واقعیت دارد.

در ادامه با ذکر این نکته که معبد آناهیتای کنگاور بعد از مسلمان شدن مردم از رونق افتاد و با زلزله‌ای ویرانگر آسیب دید این مطلب را هم یادآور می‌شوم که سال‌هاست کار مرمت آن به آهستگی در حال اجراست که بازچینی سنگ‌ها و ستون‌های دیوار غربی معبد از جمله‌ی آن‌هاست.

راستی اگر روزی به شوق دیدن معبد آناهیتا به استان کرمانشاه و شهر کنگاور- که به قول رهبر فرزانه‌ی انقلاب منزل‌گاه عاشقان حسینی بوده و هست‌- آمدی، یادت باشد به زیارت امامزاده‌ای که بقعه‌ی مطهرش در کنار معبد قرار گرفته است هم نائل شوی و از نان‌برنجی شهرمان به رسم سوغات به خانه‌ات ببری.