تام و جری

تقابل موش و گربه ماجرایی دنباله‌دار است که در ادبیات ملل مختلف مورد توجه شاعران و نویسندگان قرار گرفته است، از جمله عبید زاکانی که قرن‌ها قبل منظومه‌ای به همین اسم از خویش به یادگار نهاده است:

اگر داری تو عقل و دانش و هوش

بیا بشنو حدیث گربه و موش

بخوانم از برایت داستانی

که در معنای آن حیران بمانی...

در این‌جا قصد نداریم که به عبید و اثر خواندنی‌اش بپردازیم، بلکه می‌خواهیم به کارتونی که قهرمانانش گربه و موش‌اند بپردازیم؛ کارتونی نام‌آشنا به نام «تام و جری».

برای بررسی بیش‌تر این مجموعه‌ی طنزآمیز باید به سال‌های 1940 تا 1957 برگردیم که طی آن دو هنرمند آمریکایی به نام‌های «ویلیام هانا» (2006-1911) و «جوزف باربرا» (2001-1910) تصمیم گرفتند دعوت استودیو «مترو گلدن مایر» را برای ساخت انیمیشنی دنباله‌دار برای کودکان اجابت کنند.

آن‌ها در حالی نویسندگی و کارگردانی این مهم را پذیرفتند که تصور نمی‌کردند کارشان بالا بگیرد و شهرتی جهانی پیدا کند؛ اما این اتفاق با همکاری جدی چند استودیو راه افتاد و دامنه‌ی تولید این اثر خواه در قالب قسمت‌های 5 تا 8 دقیقه‌ای و خواه در قالب فیلم‌های سینمایی به قرن بیست و یکم و جشن 70 سالگی‌اش کشیده شد.

داستان هر قسمت معمولاً تلاش گربه‌ای به نام «تام» برای گرفتن موشی به نام «جری» است که معمولاً به دلیل هوش‌مندی و توانایی موش بی‌نتیجه می‌ماند. با وجود این در بین این کارتون‌ها، چندین نمونه وجود دارد که بین آن‌ها دوستی عمیقی برقرار می‌شود و آن‌ها برای رفاه یکدیگر تلاش می‌کنند. برخی مواقع نیز دست از رقابت می‌کشند و یک هدف مشترک را دنبال می‌کنند؛ مثلاً از بچه‌ای که از پرستار خود دور افتاده است مراقبت می‌کنند.

نخستین ساخته‌ی استودیو مترو گلدن مایر به نام «داد و بیدادهای داخل پوتین» در سال 1940 کلید خورد.

در این کارتون گربه‌ای خاکستری به نام «جاسپر» دائماً در حال تعقیب یک جونده‌ای بی‌نام است و تمام سعی‌اش بر این است که در امتداد این تعقیب و گریز، کم‌تر چیزی را بشکند؛ چرا که صاحبش «مامی» تهدید کرده است که اگر باز هم چیزی را بشکند، از خانه بیرونش خواهد انداخت.

در این میان موش که این مطلب را خوب فهمیده است مرتب اقدام به شکستن ظروف و اشیای شکستنی می‌کند تا گربه‌ی بیچاره آواره و سرگردان شود.

در ادامه هانا و باربرا مسابقه‌ای برای انتخاب نام این موش و گربه برگزار کردند که نهایتاً پیشنهاد فردی به نام «جان کر» پذیرفته شد. او که خود کارتون‌سازی چیره‌دست بود، اسم «تام و جری» را پیشنهاد داد که به ترتیب یادآور نام سربازان انگلیسی و آلمانی در جریان جنگ جهانی اول بود.

مجموعه‌ی تام و جری در کنار تمام لبخند‌هایی که بر لب می‌نشاند، کاستی‌هایی نیز دارد؛ مثلاً به دلیل بهره بردن از صحنه‌های خشونت‌آمیز مانند استفاده از تبر، چماق، اسلحه، مواد منفجره، جریان برق، تله و سم بارها مورد انتقاد قرار گرفته است؛ ضمن آن که بعضی از قسمت‌هایش موجب تهییج عاطفی نامناسب و بلوغ زودرس مخاطبان می‌شود.

ناگفته نماند که در مجموعه‌ی تام و جری، موسیقی و ضرب‌آهنگ اهمیت خاصی دارد که قوت و قدرت آن را مضاعف کرده است.

راستی هم‌اکنون تمام حقوق ساخت فیلم و کارتون «تام و جری» را شرکت «تایم وارنر» بر عهده دارد و چه بسا بخواهد قسمت‌های جدیدی از آن را عرضه کند.