بفرمایید میوه

خرمالو

در شبی سرد و زمستانی که حریر سپید برف، در و بام را فرش کرده است، به فکر افتاده‌ایم که سری به مادربزرگ و پدربزرگ بزنیم. اگر چه دست خالی هم برویم کسی ایرادی نمی‌گیرد، مقداری میوه خریده‌ایم تا شیرینی شب‌نشینی‌مان دوچندان شود.

کدام میوه؟

معلوم است، «خرمالو» گرفته‌ایم که رنگ قرمزش آدم را به یاد آتش می‌اندازد و در این شب‌های سرد نوعی احساس گرما را در تن‌مان برمی‌انگیزد. ضمن این که بابابزرگ و مادربزرگ را به یاد سال‌ها قبل می‌اندازد که در باغچه‌ی خانه‌ی قبلی‌شان درخت خرمالو داشتند و از میوه‌اش به غریبه و آشنا تعارف می‌کردند. راستش را بخواهید دلم می‌خواهد برای یک بار دیگر هم که شده گذرم به آن محله و آن خانه بیفتد و به یاد دوران خردسالی تنه‌ی بزرگ آن درخت سبز و خرم را در آغوش بگیرم و با تمام وجود احساسش کنم.

این‌ها را گفتم تا بهانه‌ای باشد برای این که به عرض برسانم:

- خرمالو با نام علمی (Ebenaceae) بومی مناطق گرمسیر و حتی معتدل است که تنوعی پانصدگونه‌ای دارد.

- میوه‌ی بسیاری از گونه‌های خرمالو خوراکی است. رنگ آن‌ها هم از نارنجی و زرد روشن تا نارنجی و قرمز تیره متفاوت است.

- درخت خرمالو شباهت زیادی به درخت سیب دارد و میوه‌ی خود را در اواخر فصل پاییز و اوایل زمستان تقدیم می‌کند.

- بهترین رشد درخت خرمالو در مناطقی است که زمستان‌های معتدل و تابستان‌های نسبتاً ملایمی دارند.

- ایران از معدود کشورهای جهان است که خرمالو را می‌شناسد و در دامان پرخیر و برکت خود پرورش می‌دهد. جنگل‌های شمال کشور و باغ‌های میوه‌ی کوهپایه‌ای عهده‌دار این کار مهم هستند.

- خرمالو برای اولین بار در جنگل‌های انبوه کنار رود «یانگ تسه کیانگ» چین دیده و چیده شد، آن هم از سوی مردی که برای جمع‌آوری هیزم قدری بیش‌تر از همیشه از خانه‌اش دور شده بود.

خرمالو بی‌سروصدا به کشورهای دور و نزدیک راه یافت و چنان مورد استقبال قرار گرفت که امروزه به عنوان مثال در کشور ژاپن با نام Hachiya میوه‌ی ملی مردم به حسـاب می‌آید.

- یونانیان قدیم به آن لقب «میوه‌ی خدا» را داده بودند. آن‌ها نوبرش را برای معبدهای آتن می‌بردند و از کسانی که از راه‌های دور و نزدیک برای عبادت به آن‌جا می‌رفتند، پذیرایی می‌کردند.

- این میوه اگر چه شباهت ظاهری زیادی به گوجه‌فرنگی دارد، اسمش را از میوه‌های خرما و آلو گرفته است. این مطلب ممکن است از آن‌جا نشأت گرفته باشد که طعم خرمالو به مزه‌ی خرما و آلو نزدیک‌تر است تا گوجه‌فرنگی. جالب آن که معادل انگلیسی خرمالو هم به خرما و آلو اشاره دارد.

- چوب نوعی خرمالو که «آبنوس» نام دارد گران‌قیمت است و از آن در ساخت وسایل نفیس چوبی استفاده می‌شود. مثلاً همین پدربزرگ ما عصایی سیاه‌رنگ و براق از جنس چوب خرمالو دارد که سال‌های خیلی دور برایش از مکه آورده‌اند.

- خرمالو وقتی کال و نرسیده است، مزه‌ی گس دارد؛ اما با زیاد ماندن روی شاخه یا هم‌جواری با سیب، طعمی شیرین و غیرگس پیدا می‌کند.

- خرمالو به جهت بهره‌مندی از ویتامین‌های آ، ب و ث و سرشار بودن از موادی نظیر کلسیم، گوگرد، آهن، فسفر، منیزیم و پتاسیم دوست دستگاه‌ها و اعضای مختلف تشکیل‌دهنده‌ی بدن‌مان است و خوردنش به همگان مخصوصاً کودکان و نوجوانان که در حال رشد هستند، توصیه می‌شود.

- خرمالو به دلیل دارا بودن مواد معدنی، برای رشد و نمو بسیار مفید شناخته شده است. آهن موجود در آن عنصر اصلی خون‌سازی و پتاسیم موجود در آن اشتهاآور و شست‌وشو‌دهنده‌ی کلیه و کبد است،

- «خرمالو» سرشار از آب و بتاکاروتن است. چنانچه این مواد به مقدار کافی به بدن برسد، نه تنها قدرت بینایی تقویت می‌شود، بلکه از خشن شدن پوست و شکننده‌شدن ناخن و موها و افت در میزان هوش و سلامت بدن جلوگیری به عمل می‌آید.

- خرمالو پر از نوعی فیبر به نام «پکتین» است که چربی خون را کاهش می‌دهد. «تانن» موجود در آن هم فشارخون را تنظیم و دیابت را مهار می‌کند.

- خوردن خرمالو به عنوان پس‌غذا به هضم آنچه که خورده‌ایم کمک می‌کند؛ چرا که اسید معده را افزایش می‌دهد.

- اگر چه بهترین راه مصرف این میوه خام‌خام خوردنش است، آن را می‌توان به شکل پوره، لواشک، ترشی، سالاد، شکلات، مربا و حتی خشک‌شده برای آجیل و بیسکویت مورد استفاده قرار داد.

- می‌توان از آب خرمالو برای درمان زخم‌ها و آفت دهان و گلودرد بهره برد.

***

شب‌نشینی ما در خانه‌ی پدربزرگ با آمدن عموها و عمه‌ها تکمیل می‌شود. همه به یاد بعدازظهرهایی افتاده‌اند که درخت خرمالوی کهنسال حیاط خانه‌ی بابابزرگ کلّ فامیل را برای میوه‌چینی دور هم جمع می‌کرد.