آشنایی با دو‌و‌میدانی

دو‌ومیدانی ناب‌ترین و اصیل‌ترین رشته‌ی ورزشی است که از ریشه‌ی یونانی اتلوس به معنی مبارزه و تلاش گرفته شده است.

تاریخ برگزاری اولین مسابقه‌های دو، پرش و پرتاب در جهان باستان به یونان و ایرلند باز می‌گردد.

در مورد تاریخچه‌ی دو‌و‌میدانی در بازی‌های المپیک روایات مختلفی وجود دارد؛ اما نام «کوروبوس» به عنوان اولین قهرمان این مسابقه‌ها در 884 سال قبل از میلاد ثبت شده است. کوروبوس در مسابقه‌ی دو‌ی 200 متر که تنها مسابقه‌ی ادوار اولیه بوده، برنده شده است.

در سال 1896 که آغاز دوره‌ی مدرن بازی‌های المپیک بود، از این ورزش در کنار مسابقه‌های شنا به عنوان قلب بازی‌های المپیک یاد شده است.

شعار دو‌و‌میدانی در المپیک به زبان یونانی سیتیوس، آلتیوس، فورتیوس به معنی سریع‌تر، بالاتر و قوی‌تر است.

طولانی‌ترین رقابت در میان شاخه‌های مختلف دو‌ومیدانی، دوی 42 کیلومتر و 195 متر ماراتن است که ریشه در تاریخ یونان باستان دارد.

پرش طول، پرش ارتفاع و سه گام و پرش با نیزه شاخه‌هایی هستند که در یک زمین انجام می‌شوند. رشته‌های پرتابی شامل پرتاب وزنه، چکش، دیسک و نیزه است.

امروزه دو‌ومیدانی با رشته‌هایی همچون فوتبال، بسکتبال، تنیس و والیبال به عنوان پرتحرک‌ترین رشته‌های ورزشی جهان رقابت می‌کند.

سابقه‌ی حضور زنان در مسابقه‌های دو‌‌و‌میدانی المپیک نیز به بازی‌های 1928 آمستردام برمی‌گردد. اگر چه برنامه‌ی بازی‌های المپیک از سال 1932 فرق کرده و نسبتاً استانداردتر شده است؛ اما برنامه‌ی مسابقه‌های مردان و زنان تقریباً مثل هم است و تفاوت‌های اندکی دارد. دوی 3000 متر زنان برای اولین بار در المپیک پکن گنجانده شده است.

علامت اختصاری فدراسیون بین‌المللی (I.A.A.F) است. در حال حاضر تقریباً هیچ کشوری نیست که عضو فدراسیون دو‌و‌میدانی نباشد و از قوانین آن پیروی نکند.‌

‌- پیست: یک دور کامل 400 متر است که دارای 6 تا 8 باند و فاصله‌ی آن‌ها 21/1 یا 22/1 سانتی‌متر است.

قوانین و مقررات دو‌و‌میدانی

مسابقه‌های دو‌و‌میدانی دارای قوانین و مقررات زیادی است که به آن‌ها اشاره‌ی کوتاهی می‌کنیم.

دوهای سرعت

‌- هر شرکت‌کننده باید دو شماره‌ی قابل رؤیت (روی سینه و پشت) نصب نماید.

‌- استارتر باید در محلی قرار بگیرد که فاصله‌اش با همه‌ی شرکت‌کنندگان تقریباً مساوی باشد (به‌ویژه در استارت‌های پلکانی).

‌- اگر دونده‌ای قبل از شلیک طپانچه حرکت کند خطا کرده و استارت تکرار می‌شود؛ و اگر هر کسی برای بار دوم خطا کند از دور مسابقه حذف می‌شود ( در ده‌گانه و هفت‌گانه با سه خطا شرکت‌کننده‌ی خاطی اخراج می‌شود).

‌- تمامی دوندگان دو‌های سرعت باید از آغاز تا پایان مسابقه در گذرگاه تعیین شده‌ی خود حرکت کنند.

- مقام هر شرکت‌کننده در مسابقه به ترتیب رسیدن هر نقطه از بالا‌تنه (بدون سر، گردن، بازوها، دست‌ها و پاها) به نزدیک‌ترین لبه‌ی خط پایان تعیین می‌شود.

‌- در تمام مسابقه‌های مقدماتی حداقل نفر اول و دوم هر گروه باید برای دور بعد انتخاب شوند.

‌- انتخاب دونده‌ها (مسابقه‌های انتخابی) برای مسابقه‌ی نهایی باید با فاصله‌ی زمانی حداقل 45 دقیقه انجام گیرد. به عبارتی دونده‌هایی که به دور بعدی راه می‌یابند فاصله‌ی بین دو مسابقه‌ی آن‌ها نباید از 45 دقیقه کم‌تر باشد (برای دو‌های سرعت).

‌‌‌- در صورت تساوی دو ورزش‌کار در دوره‌های مقدماتی هر دو به دوره‌های بالاتر راه می‌یابند و در مورد نتیجه‌ی مساوی برای مقام اول مسابقه‌ی نهایی، سر‌داور تصمیم می‌گیرد که مسابقه تکرار یا نتیجه ثبت شود.

‌- اعتراضات مربوط به اجرای مسابقه، بلا‌فاصله باید تسلیم هیأت داوران شود. اعتراض نباید دیر‌تر از 30 دقیقه پس از اعلام نتیجه‌ی رسمی به هیأت تسلیم شود.

دو‌های استقامت و امدادی

‌- دوندگان 800 متر باید قوس اول از دور اول را در خط خودشان بدوند.

‌‌- در مسابقه‌هایی که در مسافت طولانی انجام می‌شود زمان تا یک پنجم ثانیه محاسبه می‌شود.

‌- مأموران دور‌شمار باید دوره‌های طی شده‌ی هر شرکت‌کننده را در مسابقه‌های 1500 تا 5000 متر ثبت کنند. در مسابقه‌های بیش از 500 متر مأموران باید زمان هر دور را طبق اعلام وقت نگه‌دار برای هر شرکت‌کننده ثبت نمایند.

‌- در رقابت‌هایی که مسابقه‌های مقدماتی ترتیب داده می‌شود در صورت امکان بین آخرین گروه هر دونده و اولین گروه دونده‌ی بعدی باید حداقل فاصله‌ی زمانی زیر منظور شود.

‌- تا دوی 200 متر، 45 ثانیه.

‌- از 200 متر تا 1000 متر، 90 دقیقه.

‌- بیش از 1000 متر، 180 دقیقه.

در مسابقه‌های دوی 400×4 متر امدادی، دور اول و قسمتی از دور دوم، یعنی تا خروج از نخستین قوس آن دور باید دونده‌ی هر تیم در خط خودش بدود.

در کلیه‌ی مسابقه‌های دوی امدادی چوب امدادی باید در داخل منطقه‌ی تعویض، بین دوندگان منتقل و تعویض شود.

‌- چوب امدادی در تمام طول مسابقه در دست شرکت‌کننده حمل می‌شود؛ و اگر به زمین بیفتد باید از سوی ورزش‌کار مربوطه از زمین برداشته شود.

‌- خط هر تیم در شروع مسابقه باید با قرعه‌کشی مشخص شود.

‌- شرکت‌کنندگان بعد از انتقال چوب امدادی باید در خط خود باقی بمانند تا دیگر شرکت‌کنندگان از وی بگذرند. اگر فردی به طور عمد از خط خارج شود یا مانع شرکت‌کننده‌ی دیگر شود باعث محرومیت تیمش می‌شود.

‌- زمانی که تیمی در دور مقدماتی شرکت کرد ترکیب تیم برای دور بعدی نهایی نباید تغییر کند (جز در موارد بیماری و صدمه).

دوی ماراتن

‌- مسافت دوی ماراتن 195/42 کیلومتر برابر با 26 مایل و 385 یارد است.

‌- مسابقه‌ی دوی ماراتن باید در جاده انجام شود. هنگامی که به علت رفت‌و‌آمد وسایل نقلیه یا شرایط دیگر استفاده از جاده میسر نباشد مسیر مسابقه که به همین منظور علامت گذاری شده می‌تواند روی یک جاده‌ی دوچرخه‌رو یا پیاده‌رو کنار جاده انتخاب شود. زمین مسیر نباید نرم باشد، مانند کناره‌های چمن و مشابه آن؛ ولی محل شروع و پایان مسابقه را می‌توان در میدان ورزش گذاشت.

‌- هیچ داوطلبی برای مسابقه‌های ماراتن پذیرفته نمی‌شود، مگر این‌که گواهی امضا شده از سوی یک پزشک صلاحیت‌دار را سی روز قبل از مسابقه‌ها به برگزار کننده‌ی مسابقه ارائه دهد که در آن سلامت شرکت‌کننده برای شرکت در مسابقه مورد تأیید قرار گرفته باشد.

‌- مسیر باید با کیلومتر و مایل برای شرکت‌کنندگان در تمام مسیر مشخص شود.

مسابقه‌های صحرا‌نوردی

فصل مسابقه: فصل مسابقه‌ی دوی صحرا‌نوردی به طور معمول در طول ماه‌های زمستان و بعد از خاتمه‌ی فصل دو‌و‌میدانی است.

مسابقه باید در مسیری که در حد امکان محدود به مناطق باز خارج شهر، صحرا، تپه‌زار، زمین‌های علف‌زار باشد، انجام گیرد و شامل قسمتی از منطقه‌ی شخم زده نیز می‌تواند باشد.

چنانچه مسیر مسابقه از میان جنگلی بگذرد که راه مشخص در آن وجود نداشته باشد باید آن قسمت از زمین برای دوندگان به طور وضوح علامت گذاری شود.

سن شرکت‌کنندگان

پیشنهاد می‌شود شرکت‌کنندگان در مسابقه‌ی دوی صحرا‌نوردی از نظر سنی به سه طبقه‌ی زیر تقسیم شوند:

در مسابقه‌های بین‌المللی طول مسابقه برای بزرگ‌سالان نباید کمتر از 12 کیلومتر، برای جوانان 8 کیلومتر و برای نوجوانان کم‌تر از 5 کیلومتر باشد.

مقررات پرش طول و سه‌گام

‌- مسافت دور‌خیز برای پرش طول و سه‌گام حداقل 36 و حداکثر 40 متر است.

‌- محل بلند شدن از زمین باید مسطح باشد.

‌- تخته خیز 22/1 متر طول، 20 سانتی‌متر پهنا و 10 سانتی‌متر ضخامت دارد و هم سطح زمین قرار می‌گیرد.

‌- زمانی که تعداد شرکت‌کنندگان از 8 نفر تجاوز کند، هر یک از آن‌ها سه بار پریده و به 8 نفری که بهترین پرش را انجام داده‌اند اجازه‌ی سه پرش دیگر داده می‌شود و هر‌گاه تعداد شرکت‌کننده‌ها 8 نفر یا کم‌تر باشد به شرکت‌کننده 6 بار اجازه‌ی پرش داده می‌شود.

‌- ورزش‌کاران باید در مدت زمان 5/1 دقیقه عمل پرش را انجام دهند.

‌- هنگام تساوی، بهترین دومین پرش و چنانچه تساوی هنوز برقرار باشد بهترین سومین پرش و این عمل ادامه خواهد داشت تا حالت تساوی از بین برود.

‌- عرض چاله باید 75/2 و طول آن از تخته‌ی پرش کم‌تر از 10 متر نباشد.

‌- فاصله‌ی تخته تا ابتدای چاله نباید کم‌تر از یک متر باشد (در پرش طول).

‌- فاصله‌ی تخته‌ی پرش سه‌گام تا چاله باید بین 13 متر (آقایان)، 11 متر (خانم‌ها) باشد.

‌- در پرش سه‌گام قدم اول باید به صورت لی‌لی برداشته شود.

‌- اگر پای آزاد ورزش‌کار که با آن پرش انجام نمی‌شود با زمین تماس پیدا کند خطا به حساب می‌آید.

مقررات پرتاب وزنه

‌- ترتیب شرکت پرتاب‌کننده‌ها با قرعه‌کشی تعیین می‌شود.

‌- هنگامی که بیش از 8 شرکت‌کننده وجود داشته باشد به هر شرکت‌کننده اجازه‌ی سه پرتاب داده می‌شود و به 8 نفر از آن‌ها که بهترین نتیجه را به دست آورند اجازه‌ی سه پرتاب دیگر داده خواهد شد.

‌- چنانچه در مورد نفر هشتم نتیجه‌ی مساوی به دست آید به پرتاب‌کننده‌ها اجازه‌ی سه پرتاب اضافی داده می‌شود.

‌- اگر تعداد ورزش‌کاران کم‌تر از 8 نفر باشد هر شرکت‌کننده اجازه‌ی اجرای 6 پرتاب را خواهد داشت.

اگر قسمتی از بدن پرتاب‌کننده با قسمت بالایی تخته و قوس پرتاب و زمین خارج از آن تماس یابد مرتکب خطا شده و رکوردی به حساب آورده نمی‌شود.

‌- ورزش‌کار تا زمانی که وزنه‌اش به زمین نرسیده نباید دایره را ترک کند.

‌- برای خارج شدن از دایره‌ی پرتاب، پرتاب‌کننده باید از نیمه‌ی عقبی دایره خارج شود.

‌- زاویه‌ی مجاز پرتاب (قطاع پرتاب) 40 درجه است.

‌- قطر دایره‌ی پرتاب 135/2 متر است.

‌- وزنه باید از شانه‌ی ورزش‌کار و فقط با یک دست پرتاب شود و وزنه نباید به پشت خط شانه‌ها برده شود.

‌- در لحظه‌ای که ورزش‌کار برای شروع پرتاب حالت آمادگی به خود بگیرد وزنه باید در کنار چانه‌ی او و مماس با چانه قرار داشته باشد و دست نباید در هنگام عمل پرتاب از این حالت پایین‌تر بیاید.

قوانین پرتاب نیزه

محوطه‌ی دور‌خیز نیزه نباید بیش از 36/5 و کم‌تر از 30 متر باشد و ورزش‌کار نباید هیچ علامتی را در داخل محوطه‌ی دور‌خیز به کار ببرد.

اگر عضوی از بدن ورزش‌کار با قوس پرتاب یا آن‌طرف نوار ذکر شده برخورد کند خطا کرده است. همچنین نیزه باید از روی شانه پرتاب شود.

پرش‌ها

‌‌- در کلیه‌ی مسابقه‌های پرش، بهترین نتیجه‌ی پرش‌های هر شرکت‌کننده ملاک عمل است.

‌- محل بلند شدن از زمین در پرش‌ها باید مسطح باشد.

‌- در پرش ارتفاع باید داوران ارتفاع فعلی و ارتفاع بعدی میله را اعلام کنند.

‌- پرش‌کننده به میل خود می‌تواند از ارتفاع خاصی پریده یا صرف نظر کند؛ ولی سه بار خطای پشت سر هم بدون توجه به ارتفاعی که خطاها در آن رخ داده باعث محرومیت پرش‌کننده از پرش‌های بعدی می‌شود. تغییرات ارتفاع میله‌ی پرش پس از مشورت با شرکت‌کننده انجام شود.

‌- در پرش با نیزه، دست‌ها و انگشتان را نباید باند‌پیچی کرد مگر هنگامی‌که دست بریدگی داشته باشد.