زادگاه بسکتبال، آمریکاست. این بازی را در اوایل سال 1891 میلادی شخصی به نام جیمزنای اسمیت پایه‌ریزی و ابداع کرد.
زمانی که دکتر نای اسمیت در دانشگاه تدریس می‌کرد، به فکر ابداع و اختراع ورزشی افتاد تا دانشجویان بتوانند در فصل زمستان در سالن به آن بپردازند و آمادگی جسمانی خود را برای پرداختن به مسابقه‌های میدانی مانند: فوتبال، هاکی، بیسبال و... در فصل بهار و تابستان حفظ کنند. ایشان پس از بررسی رشته‌های ورزشی موجود، دریافت در ورزش جدید باید:
- توپ نقش داشته باشد.
- به صورت گروهی به اجرا درآید.
- اصل رقابت در آن رعایت شود و بر مهارت استوار باشد.
- هیچ‌گونه خشونتی در برخوردهای بدنی وجود نداشته باشد.
حاصل این افکار و اندیشه‌ها ورزشی شد به نام بسکتبال که امروزه پس از سپری شدن نزدیک به یک قرن از اختراع آن، از پرطرفدارترین و هیجان انگیزترین رشته‌های ورزشی است.
در این جا به صورت خلاصه و کوتاه به معرفی این ورزش، قواعد و قوانین رایج در آن می‌پردازیم:
اندازه‌ی زمین
میدان‌های بسکتبال همه به یک اندازه نیست. زمین بازی برای خردسالان کوچک‌تر از زمین بزرگ‌سالان است. مسابقه‌های رسمی در میدان‌هایی به شکل مستطیل به طول 26 و عرض 14 متر برگزار می‌شود، که طول و عرض زمین را می‌توان به نسبت 2 متر در 1 متر کم و زیاد کرد.
خط‌کشی زمین
زمین بسکتبال به شکل خاصی خط‌کشی می‌شود. خط‌های دور زمین به پهنای 5 سانتی‌متر است. از مرکز زمین و به موازات عرض زمین خطی کشیده می‌شود که زمین بازی را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کند. در وسط زمین یک دایره‌ی بزرگ به شعاع 180 سانتی‌متر و درون آن، یک دایره‌ی کوچک‌تر به شعاع 90 سانتی‌متر رسم می‌کنند. مرکز این دایره‌ها که درست مرکز زمین است، محل آغاز بازی است.
تخته و حلقه پرتاب
تخته‌ی بسکتبال مستطیلی است به طول 180 و عرض 120 سانتی‌متر که جای آن در فضای بالای زمین در دو انتهای میدان است، و باید به گونه‌ای قرار گیرد که به اندازه‌ی 120 سانتی‌متر با خط انتهای زمین فاصله داشته باشد. این تخته به کمک میله‌هایی آهنی به سقف سالن یا به زمین متصل و محکم می‌شود. ارتفاع تخته از کف سالن بازی 275 سانتی‌متر باید باشد.
روی تخته، سبد یا حلقه‌ی پرتاب در فاصله‌ی 30 سانتی‌متری از سطح تخته نصب است که در کل 305 سانتی‌متر با زمین فاصله دارد.
قطر حلقه‌ی بسکتبال 45 سانتی‌متر و ارتفاع توری که به شکل سبد به آن متصل می‌شود 30 سانتی‌متر است.
توپ بسکتبال
اوایل که بازی بسکتبال ابداع شد، از توپ فوتبال برای این بازی استفاده می‌کردند؛ اما چون این توپ سبک بود در سال 1894 میلادی اولین توپ مخصوص بسکتبال را یک کارخانه‌ی دوچرخه سازی تولید کرد که اندکی از توپ فوتبال بزرگ‌تر بود.
توپ بسکتبال بزرگ‌تر از توپ‌های معمولی است و از جنس چرم، لاستیک یا پلاستیک ساخته می‌شود و هنگام استفاده باد می‌کنند. محیط قانونی یک توپ بسکتبال پس از باد شدن باید حداقل 75 و حداکثر 78 سانتی‌متر باشد؛ ضمن آن که در این حال وزن توپ نباید کم‌تر از 600 و بیش‌تر از 650 گرم باشد.
لباس
بازی‌کنان بسکتبال در ابتدا یک شلوار بلند و بلوز آستین کوتاه می‌پوشیدند؛ اما در حال حاضر یک بلوز رکابی با شورت، کفش و جوراب مخصوص است. لباس هر تیم باید یک رنگ باشد و شماره‌ی هر بازی‌کن در پشت و جلو پیراهن نصب شود.
تعداد نفرات
تعداد بازی‌کنان نخستین تیم‌های بسکتبال، نامحدود بود و هر تیم می‌توانست از نفرهای دلخواه استفاده کند؛ اما چون لازم بود مقرراتی در کار باشد تعداد بازی‌کنان هر تیم را 9 نفر قرار دادند که بعدها به 7 نفر و سرانجام به 5 نفر کاهش یافت.
امروزه مسابقه‌های بسکتبال بین دو دسته‌‌ی 5 نفری انجام می‌شود، که چون تعداد رسمی نفرهای تیم 10 نفر است (که گاهی به 12 نفر هم می‌رسد) بازی‌کنان به جای هم‌دیگر وارد زمین می‌شوند و این تعویض‌ها به دفعه‌ها صورت می‌گیرد.
وقت بازی
مسابقه‌ی بسکتبال در 4 وقت 10 دقیقه‌ای انجام می‌گیرد. بین وقت اول و دوم 2 دقیقه استراحت، بین وقت دوم و سوم 10 دقیقه و بین وقت سوم و چهارم 2 دقیقه استراحت در نظر گرفته شده است. اگر در پایان 40 دقیقه مسابقه دو تیم نتیجه‌ی مساوی بگیرند داور بازی یک وقت 5 دقیقه‌ای اضافه می‌کند؛ و اگر باز هم مساوی شوند یک وقت اضافی دیگر به مدت 5 دقیقه در نظر می‌گیرد. این کار تا زمانی ادامه می‌یابد که یکی از تیم‌ها به امتیاز بیش‌تری دست یابد و برنده‌ی مسابقه شود؛ البته در میان این 5 دقیقه‌ها هر بار یک دقیقه برای استراحت و تعویض زمین در نظر می‌گیرند.
تایم اوت
در هر 4 وقت، هر تیم می‌تواند از یک تایم اوت استفاده کند. اگر تیمی تایم اوت وقت اول را نگرفت می‌تواند در وقت دوم از دو تایم اوت استفاده کند. در تایم اوت‌ها بازی متوقف می‌شود تا بازی‌کنان از راهنمایی‌های مربی خود استفاده کنند و استراحت کوتاهی هم کرده باشند. اگر بازی به وقت اضافی کشیده شود، هر تیم می‌تواند در هر 5 دقیقه از وقت اضافی، یک تایم اوت داشته باشد. زمان هر تایم اوت یک دقیقه است. زمان تایم اوت، جزء زمان رسمی بازی به حساب نمی‌آید.
شروع بازی
بازی بسکتبال با جامپ بال بین دو تیم آغاز می‌شود. در جامپ بال داور مسابقه در مرکز زمین توپ را به طور عمودی به بالا می‌اندازد و آن توپ باید به طور عمودی پایین بیاید؛ دو بازی‌کن از دو تیم با پریدن به هوا توپ را با دست بزنند و سعی کنند آن را به تیم خود بسپارند. بازی‌کنان باید بکوشند تا امتیاز بیش‌تری کسب کنند و توپ را به درون حلقه‌ی تیم حریف بیندازند.
امتیاز گرفتن
امتیازی که به شوت‌ها تعلق می‌گیرد به این ترتیب است که پرتاب آزاد (پنالتی) اگر به ثمر برسد، یک امتیاز دارد. شوت‌هایی که از دیگر نقاط زمین باشد و از حلقه بگذرد دو امتیاز دارد؛ اما شوتی که از بیرون قوس 625 سانتی‌متر پرتاب شود و به ثمر برسد 3 امتیاز خواهد داشت.
داوران
تعداد داوران یک مسابقه‌ی بسکتبال 5 نفر است. از این 5 نفر، 3 داور در درون زمین بر جریان بازی نظارت می‌کنند و یکی از آن‌ها سرداور است. در کنار زمین هم 2 نفر به عنوان کمک داور هستند که هر کدام وظیفه‌ی خاص خود را انجام می‌دهند. یک نفر ثبت کننده‌ی امتیازها و خطاها (منشی)، و نفر دوم مسؤول گرفتن خطای 24 ثانیه و وقت نگه‌دار است.
در بسکتبال لفظ عمومی خطا وجود ندارد. خطاها تفکیک شده، دارای اصطلاح خاص هستند و با توجه به نوع خطا داوران اعلام رأی می‌کنند.
چند خطا و اصطلاح رایج بسکتبال
- رانینگ: با توپ راه رفتن و دویدن، بدون زمین زدن توپ.
- دریبلینگ: حمل توپ در حال اصابت توپ با دست و زدن آن به زمین و جاگذاشتن حریف مستقیم.
- جامپ بال: پرتاب توپ بین طرفین.
- خطای 3 ثانیه: زمانی که تیم مهاجم توپ را از خط نیمه عبور داده باشد، بازی‌کن حمله کننده حق ندارد بیش از 3 ثانیه در منطقه‌ی ذوزنقه که در زیر حلقه‌ی حریف قرار دارد، توقف کند.
- خطای 8 ثانیه: توقف توپ بیش از 8 ثانیه در زمین خودی.
- خطای 5 ثانیه: توقف و نگه داشتن توپ در دست مهاجم بدون دریبل کردن یا شوت زدن در زمانی که مدافع جلو مهاجم باشد.
خطای 24 ثانیه: از مدت زمانی که تیم مالک توپ می‌شود تا قبل از آن که سوت داور 24 ثانیه زده شود، تیم مهاجم باید اقدام به شوت کند.
- شارژینگ: فشار آوردن بازی‌کن حمله روی مدافع.
- ریباند: توپ‌گیری از روی حلقه‌ی دفاع و حمله.﷼
)
ارسال نظر در مورد این مقاله