قسمت یکصد و چهلم
96ـ سوره‌ی عَلَق (خون لَخته)
نود و ششمین سوره‌ی قرآن، سوره‌ی «علق» است. این سوره 19 آیه و 72 کلمه دارد و اوّلین سوره‌ای است که در شهر مکّه و در غار حِراء بر پیامبر اسلام(ص) نازل شده است. نام این سوره از آیه‌ی دوّم آن گرفته شده است. در این آیه گفته شده که خداوند انسان را از خونِ بسته‌شده آفریده است. این سوره همچنین یکی از سوره‌هایی است که در آن آیه‌ی سجده وجود دارد. اگر کسی این سوره را در نمازهای واجب خود بخواند نمازش باطل می‌شود؛ زیرا با خواندن آیه‌ی آخر آن که آیه‌ی سجده است، واجب است فوری به سجده برود، و این سجده‌ی اضافی نماز را باطل می‌کند. نام دیگر این سوره «اِقرأ» است.
محتوای سوره:
محتوای این سوره را می‌توانیم در 6 قسمت خلاصه کنیم:
این سوره در آغاز به پیامبر دستور خواندن می‌دهد. آن‌گاه می‌گوید: انسان را که موجودی با عظمت است از قطعه‌ای خونِ بسته‌ی بی‌ارزش آفریدیم. در آیات بعد، از کامل‌تر شدن انسان در پرتو عطف و مهربانی خداوند و آشنایی او با علم و دانش سخن می‌گوید. پس از آن به انسان‌های ناسپاس اشاره می‌کند که با وجود این همه لطف و مهربانی خداوند باز هم طغیان و نافرمانی می‌کنند. در ادامه می‌گوید: «کسانی که نمی‌گذارند مردم هدایت شوند مجازات دردناکی خواهند داشت.» و سرانجام در آخرین آیه به پیامبر می‌گوید که به درگاه خداوند سجده کند و با این کار به خداوند نزدیک شود.
ثواب خواندن:
امام ششم فرموده‌اند: «هر کس در شب یا روز این سوره را بخواند، اگر در آن شب یا در آن روز بمیرد شهید از دنیا رفته است. خداوند او را در روز قیامت در میان شهیدان جای می‌دهد و در روز قیامت مانند کسی است که در راه خدا همراه با پیامبر شمشیر زده است.»
97ـ سوره‌ی قدر (تقدیر و سرنوشت)
نود و هفتمین سوره‌ی قرآن مجید، سوره‌ی «قدر» است. این سوره 5 آیه و 30 کلمه دارد و بیست و پنجمین سوره‌ی قرآن است که در شهر مکه بر پیامبر اسلام نازل شده است. نام این سوره از اولین آیه‌ی آن گرفته شده است که خداوند فرموده است: «ما قرآن را در شب «قدر» نازل کردیم.»
محتوای سوره:
محتوای این سوره همان‌طور که از نام این سوره نیز پیداست درباره‌ی نازل شدن قرآن مجید در شب قدر است. در اوّلین آیه گفته شده است که ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم و سپس در چهار آیه‌ی بعدی تا پایان سوره درباره‌ی اهمیّت، ویژگی‌ها و خوبی‌های آن شب سخن می‌گوید.
آیا این سوره مکّی است یا مدنی؟
همان‌طور که در بالا گفتیم این سوره در شهر مکه بر پیامبر نازل شده است و بسیاری از دانشمندان در کتاب‌های تفسیر خود نیز همین نظریه را پذیرفته‌اند؛ امّا بعضی نیز احتمال داده‌اند که این سوره در شهر مدینه نازل شده باشد؛ زیرا در حدیث مشهوری گفته شده است که روزی پیامبر خدا(ص) روی منبر خود نشسته بودند، در این هنگام خواب کوتاهی به چشمان پیامبر(ص) آمد. در خواب دیدند که میمون‌ها از منبر ایشان بالا رفته‌اند. پیامبر بیدار شدند و همان وقت فرشته‌ی وحی آمد و به پیامبر گفت: «تعبیر خواب تو این است که پس از تو، پادشاهان ظالم و ستمگر که از خانواده‌ی بنی‌امیّه هستند جانشینی تو را غصب می‌کنند، جای تو را می‌گیرند و مردم را گمراه می‌کنند. آنان نزدیک به هزار ماه حکومت می‌کنند.» پیامبر(ص) بسیار ناراحت و اندوهگین شدند. در این هنگام این سوره نازل شد و خداوند به پیامبر بشارت داد که ما به تو شب قدری داده‌ایم [که هر کار خوب در آن] بهتر از هزار ماه است.
بهتر است که این نکته را نیز بدانیم که شاید این سوره در مکّه نازل شده است. آن‌گاه وقتی در شهر مدینه پیامبر خواب میمون‌ها را دیدند دوباره جبرئیل آمد و این سوره را برای پیامبر خواند.
شب قدر کدام شب است؟
تردیدی وجود ندارد که شب قدر در ماه مبارک رمضان است؛ زیرا در آیه‌ی 185 سوره‌ی بقره گفته شده است که قرآن در ماه رمضان نازل شده و در سوره‌ی قدر نیز گفته شده قرآن در شب قدر نازل شده است؛ پس نتیجه می‌گیریم که شب قدر در ماه رمضان است. امّا این که آن شب کدام یک از شب‌های ماه رمضان است در میان دانشمندان اختلاف وجود دارد. مثلاً گفته شده شب اوّل، شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست و سوم، شب بیست و هفتم و یا شب بیست و نهم است. در روایت مشهوری نیز گفته شده که آن شب یکی از شب‌های دهه‌ی آخر ماه رمضان است. در روایت دیگری امام ششم گفته‌اند: «یکی از دو شب بیست و یکم و یا بیست و سوّم ماه رمضان شب قدر است.» مطلبی که باید به آن توجّه کنیم این است که شب قدر در میان شب‌های سال یا شب‌های ماه رمضان مخفی است تا مردم به عبادت خدا در آن شب‌ها بیش‌تر اهمیّت بدهند.
آیا قرآن در یک شب نازل شده است؟
همان‌طور که خواندید قرآن مجید در شب قدر بر پیامبر اسلام(ص) نازل شده است؛ امّا از طرف دیگر می‌بینیم در طول زندگی پیامبر(ص) گاهی جبرییل می‌آمد و چند آیه را برای پیامبر می‌خواند. دانشمندان گفته‌اند همه‌ی قرآن را جبرئیل در شب قدر بر قلب پیامبر خدا(ص) نازل کرده است؛ ولی پیامبر(ص) آن را یکباره برای مردم نمی‌خواندند، بلکه هرگاه لازم بود جبرئیل یک یا چند آیه را دوباره برای پیامبر می‌خواند و پیامبر آن را برای مردم بازگو می‌کردند.
ثواب خواندن:
پیامبر اسلام(ص) فرموده‌اند: «هر کس این سوره را بخواند، مثل کسی است که ماه رمضان را روزه گرفته است و شب قدر را شب زنده‌داری کرده است.»
امام باقر(ع) نیز گفته‌اند: «هر کس سوره‌ی قدر را بلند بخواند مثل آن است که در راه خدا شمشیر کشیده و جهاد کرده است. کسی که آهسته و پنهانی بخواند مثل کسی است که در راه خدا به خون خودش آغشته شده است.»﷼
)
ارسال نظر در مورد این مقاله