- پیش از آن که حضرت محمد(ص) به دنیا بیاید، مردم به چه کسی و چگونه صلوات می‌فرستادند؟
صلوات همان گونه که می‌دانیم نوعی دعا کردن است. وقتی ما می‌گوییم اللهم صل علی محمد و آل محمد، در حقیقت از خدا می‌خواهیم که همه‌ی خوبی‌هایش را بر محمد و خاندان او بفرستد. البته نتیجه‌‌ی این دعا به ما نیز می‌رسد؛ زیرا کسی که برای دیگری دعا می‌کند و خوبی‌ها را برای او می‌خواهد خود نیز شایسته‌ی خوبی‌ها می‌شود. برای همین در دعاها آمده است که هرگاه چیزی را از خدا می‌خواهید بر محمد و آلش درود بفرستید و سپس دعا کنید؛ زیرا خداوند بخشنده‌تر از آن است که از دو دعا تنها یکی را به اجابت برساند(1). این درباره‌ی اصل دعا و صلوات و فایده‌ی آن.
امّا درباره‌ی سؤال شما(که پیش از حضرت محمد(ص) مردم چگونه صلوات می‌فرستادند) خداوند پس از آن‌که فداکاری‌های حضرت نوح را برای هدایت قومش دید فرمود: «سلام علی نوح فی‌العالمین(79/ صافات) در اهل جهان سلام بر نوح باد.» و درباره‌ی حضرت ابراهیم می‌گوید: «سلام بر ابراهیم!»(109) و درباره‌ی موسی و هارون می‌گوید: «سلام بر موسی و هارون!»(120) و درباره‌ی همه‌ی رسولان می‌فرماید: «وسلام بر رسولان!»(181). خداوند بر پیامبران گذشته این گونه درود و سلام فرستاده است. پیروان پیامبران هم حتماً به پیروی از خداوند به همین گونه یا مانند آن بر پیامبران‌شان صلوات و درود می‌فرستاده‌اند.
سلام و درود خدا بی‌کران
بر آن سرور از همه بهتران
همان کو محمد شده نام او
زده بوسه خورشید بر گام او
چه زیبا خدا داده است این پیام
فرستید بر نام پاکش سلام(2)
سلامی که باشد سلام تمام
بر او و بر آلش علیه‌السلام
2- آیا عکس‌ها و تصاویری که برای امامان می‌کشند واقعی است؟
مسلماً در زمان ائمه(ع) هنوز دوربین عکاسی اختراع نشده یود. بنابر این نمی‌توان پذیرفت که تصویری صد در صد واقعی از امامان در دست داریم. بله، در آن زمان تصویرگری به شکل نقاشی یا پیکر‌تراشی مرسوم بود که باز هم نمی‌توان بر تصاویری که اکنون به دست ما رسیده اعتماد کنیم؛ چرا که نمی‌دانیم اوّلین تصویر را چه کسی و در چه سالی کشیده است. آنچه می‌توان گفت آن است که برخی از ویژگی‌های ظاهری پیامبر(ص) و امامان در کتابها آمده است. شاید بعضی از نقاشان با توجه به همین ویژگی‌ها سعی کرده‌اند تصویری از امامان ارائه دهند که تا حدودی شبیه آن‌ها باشد. امّا ما می‌دانیم کسی را که تا کنون ندیده‌ایم به دشواری می‌توانیم تصویرگری کنیم؛ و اگر هم تصویرگری کنیم تا حدود اندکی شبیه آن‌ها خواهد بود نه صد در صد.
البته این مهم نیست که ما تصویر امامان را در دست نداریم (گرچه جالب بود اگر می‌داشتیم) آنچه مهم است آن است که ما تصویر رفتار و گفتار و کردار آنان را در دل داشته باشیم و از آن‌ها الگو بگیریم و در زندگی پیاده کنیم. حضرت علی(ع) درباره‌ی مردان بزرگ و عالمان فرزانه می‌فرماید: «خود آنان در میان ما نیستند، امّا شخصیت‌شان هست.»
(اعیانهم مفقوده و امثالهم فی القلوب موجوده)(3)
تازه عکس آدم‌ها مهم‌تر است یا خودشان؟ خیلی افراد، خود امامان را می‌دیدند امّا ایمان نمی‌آوردند و حرف‌شان را قبول نمی‌کردند. بسیاری از افراد هم بدون این‌که امامان را ببینند یا تصویری از آن‌ها داشته باشند با شنیدن یا خواندن سخن آن‌ها در کتابها امامان را می‌شناختند و عاشق رفتار و گفتار آن‌ها می‌شدند و به آن‌ها ایمان می‌آوردند. البته هنرمندان و تصویرگران ماهر می‌توانند با مطالعه در زندگی امامان و شناختن زیبایی‌های زندگی‌شان، گفتار و رفتار آنان را به تصویر بکشند.
شما حتماً آن تصویرگری را می‌شناسید که در باره‌ی زندگی امام‌حسین(ع) مطالعه کرد و آخرین لحظه‌ی عمر امام را به تصویر کشید. منظورم از لحظه‌ی آخر، وقتی بود که امام برای آخرین بار با خانواده‌اش خداحافظی کرد و به میدان رفت. هر بار که به میدان می‌رفت پیش خانواده‌اش برمی‌گشت و سلام می‌داد و باز به میدان می‌رفت. خانواده‌ی امام با شنیدن صدای اسب امام از خیمه‌‌ها بیرون می‌دویدند و با امام دیدار می‌کردند و مطمئن می‌شدند که امام‌حسین(ع) هنوز بین آن‌هاست. بار آخر وقتی امام به میدان رفت خانواده‌ی او شیهه‌ی اسبش را شنیدند و از خیمه بیرون دویدند. این بار اسب امام را دیدند امّا خود امام همراه اسب نبود. کودکان و زنان دور اسب را گرفتند و با اسب حرف زدند.
- ای اسب، پدر کجاست؟
- تو که همیشه با پدر برمی‌گشتی حالا بگو چرا پدر نیامد؟
می‌دانی آن تصویرگر ماهر همه‌ی این حرف‌ها را با یک تصویر زده است. منظورم تابلو عصر عاشوراست که آقای فرشچیان آن را پدید آورده است. آیا بهتر نیست به جای کشیدن تصویر امام که برای ما امکان ندارد، در فکر به تصویر کشیدن اندیشه و فکر و فداکاری‌های امام باشیم؟
پیشوایان، عکس‌شان در جان ماست
حرف‌های خوب‌شان درمان ماست
عکس‌شان بر سینه‌ی دیوار نیست
جز همان رفتار و آن گفتار نیست
1) و قال علی(ع): إِذا کَانَتْ لَکَ إِلَی‌اللّهِ سُبْحَانَهُ حَاجَةٌ فَابدَأ بِمَسْألَةِ الصَّلاةِ عَلَی رَسُولِهِ ص ثُمَّ سَلْ حَاجَتَکَ فَإِنَّ اللَّهَ أکْرَمُ مِن أنْ یُسألَ حَاجَتَیْنِ فَیَقْضِیَ إحْدَا هُمَا و یَمْنَعَ الاُخْرَی؛ هرگاه از خداوند حاجتی خواستی با درود فرستادن بر محمد(ص) و آلش آغاز کن؛ زیرا خداوند گرامی‌تر از آن است که از او دو حاجت بخواهند، یکی را برآورد و دیگری را باز دارد. (نهج‌البلاغه)
2) إن‌اللّه و ملائکته یُصَلّون عَلَی النبّی یا ایها الذین آمنو صَلّوا علیه و سلّمِوا تسلیماً (احزاب/56).
3) نهج‌البلاغه، سخن. 147﷼
)
ارسال نظر در مورد این مقاله